Šta je kalcijum?
Kalcijum je gradivni element kostiju i zuba, neophodan je za mišićne kontrakcije, prenošenje nervnih signala, za izlučivanje hormona i enzima. Stalan nivo kalcijuma u krvi je neophodan da bi procesi u organizmu nesmetano funkcionisali. Paratireoidna žlezda je zadužena za stvaranje hormona koji regulišu nivo kalcijuma u krvi. Kalcijum se usvaja iz hrane i oslobađa se iz kostiju, kada ga nema dovoljno u hrani. Kosti su u procesu stalnog remodelovanja, iz njih se oslobađa kalcijum i u njih ugrađuje novi kalcijum. U toku detinjstva kosti se više izgrađuju, nego što se razgrađuju, u adolescenciji kosti se podjednako razgrađuju i izgrađuju, a kako čovek stari proces razgradnje postaje dominantan i dolazi do gubitka koštane mase. Naročito kod žena u postmenopauzi dolazi do slabljenja kostiju i razvoja osteoporoze.
Koštano tkivo je živo tkivo, koje se menja tokom života. Za vreme detinjstva i adolescencije, kosti rastu i gustina im se povećava do oko 30-te godine. Pošto je gubitak koštane mase, kao i izgradnja koštane mase postepen proces, što su jače kosti bile pre 30-te godine, kasnije će doći do pojave gubitka koštane mase sa starenjem. Zato je veoma važno unositi dovoljno vitamina D i kalcijuma tokom detinjstva i adolescencije. Gustina kostiju se povećava i bavljenjem fizičkom aktivnošću u kojoj kosti i mišići rade protiv gravitacije noseći telesnu težinu (hodanje, trčanje, plesanje, aerobik, skijanje). Dok aktivnosti u kojima se ne koristi telesna težina (plivanje, biciklizam, aerobik u vodi) ne utiču na gustinu koštane mase Kofein u većim količinama smanjuje pozitivno dejstvo kalcijuma na organizam
Kalcijuma ima u skoro svim namirnicama, ali ćemo navesti one u kojima ga ima najviše:
- mleko (nemasno i punomasno)
- mlečni proizvodi (jogurt, kiselo mleko, sir, kačkavalj, kajmak, maslac, pavlaka, puding, sladoled…)
- žitarice, naročito integralne žitarice (pšenica, raž, ovas, soja, heljda, ječam, kukuruz, pirinač, proso…)
- južno voće (narandža, kivi, limun, mandarine, banane…)
- sokovi i drugi napici (sok od narandže, mleko od soje, sokovi od povrća…)
- riba (losos, oslić, skuša, sardine…)
- povrće (brokoli, kelj, zelena salata, zeleno povrće, kupus, kineski kupus, spanać, šargarepa, grašak, pasulj, cvekla, krastavac, beli luk, crni luk, patlidžan, dinja, špargla, zeleno lisnato povrće, paradajz…)
- koštunjavi plodovi i semenke (orah, kesten, badem, lešnik, susam…)
- pečurke (šitake, šampinjoni, vrganji, lisičarke…)
- voće (borovnice, malina, kupina, jabuka, smokva, kajsija, grožđe…)
- ostale namirnice (čokolada, cimet, rasol, surutka, kopriva, tofu…
Nedostatak u organizmu
Smanjene količine kalcija u krvi nazivaju se hipokalcemijom, a nedovoljan unos hranom, loša apsorpcija kalcija, pojačano izlučivanje kalcija ili kombinacija svega navedenog može uzrokovati nedostatak ovog važnog minerala. Kratkotrajan nedovoljan unos kalcija hranom ne uzrokuje značajniju pojavu simptoma, s obzirom da su razine kalcija u našem organizmu strogo kontrolirane. Točnije, pri nedostatku kalcija naš organizam pokreće proces demineralizacije kostiju, odnosno izvlači kalcij iz kostiju ne bi li ga bilo u dovoljnim količinamma u krvi. Također, onemogućava se značajnije izlučivanje kalcija urinom.
Simptomi nedostatka kalcija su: ukočenost i trnci u prstima, grčevi mišića, konvulzije, letargija, loš apetit, abnormalan srčani ritam, grčevi grkljana i bronhijalnih cijevi što uzrokuje poteškoće s disanjem, promjene u funkciji mozga (depresija, demencija, čak psihoza), a dugotrajna hipokalmija može uzrokovati oticanje mozga, katarakte i trajno oštećenje srca.
Nedovoljan unos kalcija primarno utječe na kosti i mišiće, uzrokujući tetaniju, stanje karakterizirano naizmjeničnim grčevima mišića koji se ne mogu opustiti, posebno mišića ruku i nogu. Bolovi u mišićima i parestezije (utrnulost i trnci) su česti znakovi tetanije. Dugotrajna hipokalcemija može uzrokovati osteopeniju, a koja ako se ne liječi, može uzrokovati osteoporozu. Rizik od lomova kostiju je također povećan, posebno u slučaju starije populacije, a nedostatak kalcija može uzrokovati i rahitis, iako se ovo stanje više povezuje s nedostatkom vitamina D. Dugotrajan nedostatak kalcija se povezje i s razvojem hipertenzije, raka debelog crijeva i pretilosti
Uzroci nedostatka kalcija
Intolerancija na laktozu uključuje simptome, kao što su nadutost i dijareja, koji se javljaju kada se konzumira više laktoze, šećera koji se prirodno nalazi u mlijeku, nego što ju je laktaza, enzim u cirjevima, sposobna hidrolizirati na glukozu i galaktozu. Oboljeli od intolerancije na laktozu stoga mogu razviti nedostatak kalcija upravo zbog izbjegavanja mliječnih proizvoda. Alergija na kravlje mlijeko se ne javlja često, no također predstavlja čimbenik rizika od razvoja neodstatka kalcija. Menopauza uzrokuje gubitak koštane mase zbog smanjene proizvodnje estrogena, što posljedično uzrokuje povećanje resorpcije kalcija iz kostiju i smanjenje apsorpcije istog. Vegetarijancima može nedostajati kalcij jer konzumiraju više biljnih proizvoda s većim sadržajem oksalata i fitata, a rizik od nedostatka kalcija je veći u onih koji ne konzumiraju mliječne proizvode.Ženama oboljelim od anoreksije (anorexia nervosa) često se kao simptom javlja i amenoreja, uzrokovana pogoršanjem u proizvodnji estrogena, a posljedično im je smanjena apsorpcija kalcija i povećano urinarno izlučivanje istog. Također, pretjerano vježbanje može uzrokovati amenoreju, pa posebnu rizičnu skupinu čine sportašice i žene u vojsci, gdje je pojačan rizik od niske gustoće i lomova kostiju te nepravilnosti u menstrualnom ciklusu. Pojačana potreba za kalcijem javlja se i u slučaju prehrane koja sadrži veće količine fitata, malapsorpcije masti, pogoršane funkcije bubrega, nedostatka vitamina D, povećane ili smanjene količine magnezija, alkoholizma, abnormalne funkcije štitnjače i nadbubrežne žlijezde, kirurškog odstranjenja želuca i uzimanja nekih lijekova
Da li se može uneti previše kalcijuma?
Suvišne količine kalcijuma se izlučuju iz organizma, a oprez je potreban kod oboljenja paratireoidne žlezde (hiperkalcemije), kamena u bubregu, trovanja D vitaminom, kancera. Povećana količina kalcijuma u ishrani smanjuje usvajanje drugih minerala (cinka, gvožđa, magnezijuma) i doprinosi razgradnji vitamina K.
Sa kojim lekovima istovremeno ne treba uzimati kalcijum?
Kalcijum ne treba uzimati istovremeno sa nekim lekovima (tetraciklini, preparati gvožđa, tiroidni hormoni, kortikosteroidi, bifosfonati), jer se kalcijum vezuje za njih i smanjuje im apsorpciju.
Nema komentara:
Objavi komentar